ناهاي تاريخي قزوين شايد نسخه اي از تمام بناهاي تاريخي كشور باشند. آن قدر كه اگر گذارتان به اين بناها بيفتد مي توانيد نمونه هر كدام را در گوشه كنار استان هاي ديگر كشور به ياد بياوريد كه مشابه شان را ديده ايد و معماري شان را روزي تحسين كرده ايد.

اين بار اگر گذارتان به قزوين افتاد، بد نيست سري به كاخ موزه چهلستون يا عمارت كلاه‌فرنگي اين شهر بزنيد كه اگر مهم ترين بناي ديدني اين شهر نباشد، لااقل يكي از 5بناي به ياد ماندني آن است. كلاه فرنگي قزوين از آثار مهم دوره صفوي است كه در وسط باغ بزرگي قرار گرفته است. يعني همان دوره اي كه قزوين پايتخت ايران بود و پررونق ترين دوران عمرش را مي گذراند.

عمار كلاه فرنگي تنها كوشك باقي مانده از مجموعه كاخ‌هاي سلطنتي روزگار شاه طهماسب به حساب مي‌آيد كه اين روزها موزه شده و به يكي از گردشگر پذيرترين جاذبه‌هاي اين شهر تبديل شده است. به خصوص با آن نقاشي هاي ديواري جالب و ديدني اش كه از روزگار صفويان تا به حال بر ديوارهاي اين مجموعه خودنمايي مي كنند. نقاشي‌هاي ديواري طبقه اول نمونه‌اي از هنر نگارگري مكتب قزوين است كه شهرت فراواني هم كسب كرده اند. اين بنا كاخ شاهي بوده كه شاه طهماسب صفوي بناي آن را از روي نقشه يك معمار ترك با شيوه شطرنجي خيلي كوچك ساخته و در آن پنجره‌هاي چوبي بسيار ظريف با شيشه هاي رنگي تعبيه كرده است.

مي گويند شاه طهماسب صفوي درسال ‎951 هجري قمري به دليل تهديدات تركان عثماني تصميم به‌ انتقال پايتخت از تبريز به قزوين گرفت و در همين سال بود كه ‌اراضي موسوم به زنگي‌آباد را از ميرزا شرف جهان يكي از بزرگان و معتمدان شهر براي احداث بناي شاهي خريد. او از معماران برگزيده كشور دعوت كرد تا باغي به ‌شكل مربع بسازند و در ميان آن عمارت هاي عالي، تالار، ايوان ها و حوض هاي زيبا بنا كنند. حالا عمارت كلاه فرنگي به همراه سردر عالي قاپو تنها بناهاي باقي مانده از باغ هاي دوره صفويه در قزوين است.

چهلستون قزوين، ساختماني 8 گوش است با مساحت تقريبي 500 متر مربع كه در 2 طبقه ساخته شده و در هر طبقه آن تالارها و اتاق هاي كوچكي قرار دارد. در دوره قاجاريه بناي اين كوشك توسط سعدالسلطنه، فرماندار وقت قزوين، بازسازي شد و از آن به بعد به نام چهلستون شناخته شد.

باغ و كاخ گلستان

مجموعه كاخ گلستان، يادگاري به جاي مانده از ارگ تاريخي تهران است، كه روزگاري همانند نگيني در ميان اين ارگ، ميدرخشيد. بنياد ارگ تاريخي تهران به دوره صفويه و زمان شاه طهماسب اول بازميگردد. اين ارگ در دوره كريم خان زند بازسازي شده و در دوره قاجار به محل دربار و سكونت سلاطين قاجار اختصاص يافته است؛ گفتني است كه ناصرالدين  شاه در دوران حيات خود تغييرات بسياري را در مجموعه گلستان ايجاد كرده است. در بيش از يك سوم فضاي ارگ، دارالحكومه و محل سكونت شاه قرار داشت. اين منزلگاه همانند  خانه هاي سنتي ايران داراي دو بخش بيروني و اندروني بود. بخش بيروني شامل دو قسمت يعني حياط دارالحكومه يا ديوانخانه وديگري باغ مربع شكلي به نام باغ گلستان بود كه ايندو حياط را بناهايي از يكديگر جدا ميساخت. در شرق دارالحكومه و شمال باغ گلستان فضاي اندروني قرارداشت كه حياطي بزرگ بود و محل اقامت زنان شاه و عمارت خوابگاه شاهي در ميانه آنها ساخته شده بود و در واقع حرمسرا را تشكيل ميداد. اين مجموعه دردوره پهلوي تخريب و بجاي آن ساختمان فعلي وزارت امور اقتصادي ودارائي ساخته شد. حياط تخت مرمر يا دارالحكومه مقر بر تخت نشستن شاه و برگزاري بارعام و محل حكومت بود. در حاليكه فضاي باغ گلستان اندرون شاهي بود و به ملاقاتهاي خصوصي، مراسم و بزمهاي شبانه دربار اختصاص داشت.

يكي از عمارات زيباي سنندج است كه در مركز شهر واقع شده است. داراي سبك معماري زيبا و منحصر به فردي است كه در گچ بري ها، ارسي هاي قديمي، سنگ هاي تراشيده، آجرهاي تراش و طاق هايي هلالي و جناقي نهايت مهارت به كار برده شده به خصوص در قسمت تالار و ارسي كه در نوع خود بسيار هنرمندانه و زيبا ساخته شده است.

مشخصات بنا:

مساحت اين بنا4500  مترمربع مي باشد. تاسيس بنا در دوره صفويه است كه در دوره هاي صفوي متاخر ، قاجار و رضاخان قسمتهايي بدان اضافه شد .مؤسس آن آصف اعظم (ميرزا علي نقي خان لشكر نويس) است. در چند سال اخير به موزه مردم شناسي تبديل شده(خانه كرد) و در خيابان امام (شاهپور سابق) واقع است.

 براساس نقل قولهاي مختلف احداث بناي اصلي عمارت آصف كه شامل تالار تشريفات است به دوران صفويه باز مي گردد . كه دردوره هاي بعدي بويژه دردوران قاجاريه وپهلوي بتدريج بخشهايي به آن افزوده شده است . سردرورودي بناي با نماي آجري كه به شكل نيم هشتي است براساس سبك باروك ايراني ساخته شده است  تالار تشريفات آن ايوان ستوندار بااروسي پركار آن ازبخشهايي بسيار زيباي بنا محسوب مي شود عمارت داراي يك رشته قنات است كه اكنون آب آبنماي مقابل تالار ازآن تامين مي شود . بنا شامل تزئينات معماري همانند گچبري ، آينه كاري وكار چوب است درضلع جنو بغربي عمارت حمام مخصوص با سبك واسلوب معماري حمامهاي ايراني ساخته شده است كه داراي نقش هاي آهكبري مي باشد .مرمت اين بنا ازسال 1377 با عمليات حفاظتي سروع شد ودرسالهاي بعدي تا سال 1381 همچنان ادامه پپدا كرده است و قسمتهايي كه درآن آسيب ديده بود مرمت گرديد وهمچنين تزيينات آن نيز مرمت وبازسازي گرديد آهكبري هاي حمام خصوصي آن نيزكه ازبين رفته بود دوباره احياء شده است . همچنين سيستم آبرساني اين عمارت كه ازآب جاري و قنات مي باشد رها سازي واحياء شده است . درقسمت جنوبي ودرابتداي ورودبه عمارت ومسيردالان منتهي به حياط مركزي دري به سمت راست بازمي شود كه درگذشته حياط مستخدمين بوده وبا توجه به اينكه بخش هاي مختلف اين قسمت به كلي تخريب شده وهيچ آثار وشواهدي ازگذشته به جاي نمانده بود ، بامسقف نمودن بخش عمده اي ازاين فضا ي به وسيله گنبدهاي آجري واحياء نمودن حوض اصلي وساخت رواق دراطراف آن ، بخشي ازاين قسمت به نگارخانه وبخش ديگر آن تبديل به چايخانه سنتي مي شود با توجه به اتمام عمليات مرمتي دراين بنا وباتوجه به نفاست وارزش تاريخي بنا تاسيس موزه مردم شناسي غرب كشور ( خانه كرد) دراين بنا مورد توجه قرار گرفته است واين موزه همزمان با روز جهاني موزه وبزرگداشت ميراث فرهنگي افتتاح مي شود . دراين موزه مجموعه اي از شيوه هاي كار وزندگي مناطق كردنشين  به معرض نمايش گذاشته مي شود .

اين تپه در روستاي زيويه، حدود 55 كيلومتري جنوب شرقي شهر سقز واقع واز محوطه بسيار وسيعي برخوردار است. طي كاوش هاي باستان شناسي در اين تپه، قلعه باستاني زيويه از زير خاك بيرون آمد. اين قلعه روي يكي از تپه هاي نسبتاً مرتفع منطقه ساخته شده و بر محيط اطراف اشراف كامل دارد.

در نخستين كاوش كه لوسط« ايوب ربنو» در سال 1325 شمسي در اين منطقه صورت گرفت و بيشتر جنبه تجاري داشت، اشياي منحصر به فردي از يك تابوت برنزي به دست آمد كه در نوع خود از شاهكارهاي فلزكاري و سفال گري محسوب مي شود. همين امر موجب تخريب بسياري از آثار معماري ارزشمند اين قلعه ( كاخ دژ ) عظيم گرديد. اين قلعه كه به اقوام ماد و ماننايي تعلق داشت، در حدود 2700 سال پيش ساخته شده است.

در سال 1354 شمسي اولين فصل كاوش هاي علمي باستان شناسي در اين تپه آغاز شد و تا سال 1380 ادامه يافت. طي چند فصل كاوش، نتايج قابل توجهي در زمينه شناخت وضعيت معماري آن به دست آمد. از جمله اشياي به دست آمده در اين كاوش ها، قطعات عاج منقوش بود كه نقوش حيواني و صحنه شكار اساطير روي آن ها حك شده و از ارزش ويژه اي برخوردار است. اهميت اين قطعات به حدي است كه از روي دو نمونه از آنها، نقش برجسته آبيدر سنندج، طراحي، بزرگ نمايي و ساخته شد.

براي احداث قلعه زيويه، استادكاران پس از بنياد مصطبه، سكوهايي براي دست يابي به سطح صاف و هموار پديد آوردند و در بين شيب هاي موجود در تپه، با بهره گيري از خشت خام، سنگ و چوب قلعه اي در نهايت استحكام و پايداري بنا نهادند. پي ها و پايه ستون ها از سنگ ساخته شده و براي ساخت ديوارها، خشت خام به ابعاد 16×46×46 سانتي متر به كار رفته است.

رودي اصلي با 21پله سنگي، در شرق تپه قراردارد. از جالب ترين قسمت هاي قلعه، تالار ستون دار آن با 16پايه ستون سنگي مدور است. قطر اين پايه ستون ها حدود 95 تا 105 سانتي متر است. كف تالار با خشت خام به صورت شطرنجي مفروش شده است. ديگر بخش هاي اين قلعه عظيم شامل سالن ها، حياط ها و اتاق هاي متعددي است كه هر يك عملكردي خاص داشت.

نكته قابل توجه استفاده از فاصلة پشت بندهاي ايجاد شده براي استحكام و ايستايي ديوازهاي قلعه است كه به عنوان سيلو( انبار غله ) مورد استفاده بود. در كاوش هاي سال 1380 ، نمونه هايي از غله در كف انبارها كه هر يك بيش از 8 متر عمق داشت، به دست آمد.

وستاي «پالنگان » در 15 كيلومتري شهر كامياران و ابتداي منطقه اورامان قرار دارد . در 800 متري روستا در دره زيباي «تنگيور» و در محل چشمه هاي پر آب «شيخ خاتون » و «شيخ عمر » ، قلعه پالنگان وجود داشت كه اكنون بقاياي اتاق ها ، آتشكده ها و پل هاي قديمي آن پابرجاست . آثار به دست آمده از قلعه مانند يك دروازه سنگي بزرگ و بقاياي پل هاي ساخته شده بر روي رودخانه ، قدمت آن را به دوره پيش از اسلام مي رساند .

نويسنده كتاب «تحفه ناصري » قلعه را مدتها محل سكونت امراي «كلهر » دانسته و مي نويسد : خسروخان اردلان در سال 564 ه.ق قلعه را متصرف و جزو قلمرو خود در آورد و از آنجا كه آب و هواي قلعه «زلم » در شهر زور آباد مناسب نبود ،‌مركز فرمانروايي خود را به «پالنگان » انتقال داد . مدارك حاصل از كاوش هاي باستان شناسي مرتبط با اين دوره و نزديك بودن قلعه به كتيبه «تنگيور » ،‌انتقال از قلعه «زلم » به پالنگان را محرز مي سازد .

قلعه تا بعد از انتقال مركز حكومت خاندان اردلان از پالنگان به «حسن آباد » يعني در حدود قرن دهم ه.ق ، آباد بود .

دزفول شهري كهن با پيشينه اي چند هزارساله است و از قديمي ترين شهرهاي استان خوزستان به شمار مي رود و از نظر تاريخي ، طبيعي  و فرهنگي ويژگي هاي برجسته اي دارد . طبق اظهارات كاوشگران غربي در نيم قرن اخير از جمله والترهينتس آلماني ، آوان نخستين امپراتوري گسترده كشور عيلام (اولين حكومت ايراني) در محل دزفول فعلي قرار داشته است.
تپه هاي باستاني چغاميش با قدمت 5000 سال پيش از ميلاد مسيح كه به گفته باستان شناسان ، گنجينه اطلاعات كاملي از دوران هاي متعلق به هفتمين هزاره پيش از ميلاد تا شكوفايي كامل تمدن شوش است نيز در دزفول قرار دارد. در اين تپه ها آثار يك شهر باستاني ساخته شده از خشت هاي پخته متعلق به عصر پيدايش خط ديده مي شود و مي توان گفت اين منطقه نخستين مركز خط و كتاب در ايران مي باشد.

 در اين منطقه در دوران مختلف شاهد ويژگي هاي برجسته ديگري نيز بوده ايم كه از آن جمله مي توان از دانشگاه بزرگ جندي شاپور به عنوان اولين و بزرگترين مركز آموزش پزشكي ، فلسفه و نجوم در روزگار ساسانيان نام برد كه دانشمنداني از سراسر دنيا در اين دانشگاه به تحقيق و تدريس مي پرداختند كه اين شهر در 10 كيلومتري مركز شهردزفول واقع است .  دزفول از ابتدا به اين نام نبوده و از نام هاي قديم اين شهر مي توان به آوان ، اندامش ، قصر روناش اشاره نمود .
واژه دزفول نيز معرب واژه‌ي پهلوي دژپل مي باشد كه اين واژه از پلي كه در زمان شاپور اول ساساني با استفاده از اسراي رومي در دزفول ساخته شده، گرفته شده است كه هنوز اين پل با گذشت بيش از 1700 سال پابرجاست و به عنوان قديمي ترين پل آجري جهان كه هنوز تردد وسايل نقليه بر روي آن صورت مي گيرد در جهان شناخته مي شود. از ديگر ويژگي هاي خاص دزفول مي توان به بافت قديم آن اشاره نمود. بافتي آجري كه در كنار رودخانه دز شكل گرفته و شامل 28 محله قديمي در هم تنيده است. معماري خاص و تزئينات آجري بي نظيري در بافت قديم دزفول ، اين شهر را به شهر آجر معروف نموده است .
حرم مطهر محمد بن كاظم (ع) برادر تني امام رضا (ع)  كه به سبزقبا مشهور است نيز در مركز شهر دزفول قرار دارد و زينت بخش اين شهر است  و ساليانه  هزاران زائر از شهرهاي مختلف كشور و زائران خارجي به زيارت  آستانه متبركه سبزقبا مشرف مي شوند. در سرزمين دلاورپرور دزفول مردان و زنان بزرگ و پر آوازه اي پرورش يافته اند كه از جمله علماء بزرگ و به نام اين سرزمين به خاتم المجتهدين شيخ مرتضي انصاري مي توان اشاره نمود. دزفول در قسمت جلگه اي شمال خوزستان با مساحتي در حدود 4762 كيلومتر مربع واقع شده است فاصله اين شهر تا تهران 721 كيلومتر و تا اهواز 155 كيلومتر مي باشد .
شهرستان دزفول داراي زمستاني ملايم و مطبوع بوده و طبيعت سرسبز آن در اواخر زمستان تا اوايل بهار بسياردلپذير است. اين شهرستان با طبيعت زيباي جلگه اي كوهپايه اي و كوهستاني خود در همه ايام سال به خصوص در ايام نوروز پذيراي جمع زيادي از گردشگران داخلي و خارجي مي باشد. از مناظر ديدني طبيعي اين شهرستان  مي توان به بيشه زارها ، رودها و پناهگاه هاي حيات وحش دز و كرخه اشاره كرد. مناطق كوهستاني شهرستان دزفول علاوه بر مسير مناسب آن براي ورزش كوهنوردي، به جهت داشتن پديده هاي جغرافيايي همچون تنگه ها ، غارها و آبشارهايي مانند آبشار شوي (با ارتفاع 85 متر و عرض 70 متر ) بسيار ديدني اند.
همچنين درياچه زيباي شهيون كه از زيباترين درياچه هاي ايران و جهان است نيز در شمال دزفول قرار دارد.از ديگر ويژگي هاي طبيعي دزفول مي توان به رود زيباي دز اشاره كرد كه از كوه هاي زاگرس سرچشمه گرفته و با عبور از وسط شهردزفول ، اين شهر را به دو قسمت تقسيم مي كند و منظره‌ي دل انگيزي به اين شهر داده است. در كنار اين  رود پارك هاي زيبايي نيز احداث شده كه از آن جمله مي توان به پارك ساحلي دز (علي كله ) ، پارك  دولت و پارك وليعصر (عج)  اشاره كرد .
فضاي چشم نواز ساحل رودخانه به همراه زيبايي پارك ها و نيز امكان انواع تفريحات آبي نظير ماهيگيري ، شنا ، قايق سواري و ...  باعث شده كه در فصل تابستان گردشگراني از سراسر استان و نيز سايـر استانهاي كشـور براي استفـاده از اين طبيـعت و  امكانات ميهمان شهر دزفول شوند.

شايد هر روز نام چند محله قديمي تهران را بشنويم يا بخوانيم بي آنكه بدانيم چرا به اين نامها معروف شده اند.

سيد خندان

سيد خندان نام ايستگاه اتوبوسي در جاده قديم شميران بوده است. سيدخندان پيرمردي دانا بوده كه پيش گويي‌هاي او زبانزده مردم در سي يا چهل سال پيش بوده است. دليل نامگذاري اين منطقه نيز احترام به اين پيرمرد بوده است.
فرمانيه

در گذشته املاك زمينهاي اين منطقه متعلق به كامران ميرزا نايب‌السلطنه بوده است و بعد از مرگ وي به عبدالحسين ميرزا فرمانفرما فروخته شده است.

فرحزاد

اين منطقه به دليل آب و هواي فرح انگيزش به همين نام معروف شده است.

شهرك غرب

دليل اينكه اين محله به نام شهرك غرب معروف شد ساخت مجتمع هاي مسكوني اين منطقه با طراحي و معماري مهندسان آمريكايي و به مانند مجتمع هاي مسكوني آمريكايي بوده و در گذشته نيز محل اسكان بسياري از خارجيها بوده است.

آجودانيه

آجودانيه در شرق نياوران قرار دارد و تا اقدسيه ادامه پيدا ميكند. آجودانيه متعلق به رضاخان اقبال السلطنه وزير قورخانه ناصرالدين شاه بوده، او ابتدا آجودان مخصوص شاه بوده است.

اقدسيه

نام قبلي اقدسيه (تا قبل از 1290 قمري) حصار ملا بوده است. ناصرالدين شاه زمينهاي آنجا را به باغ تبديل و براي يكي از همسران خود به نام امينه اقدس (اقدس الدوله) كاخي ساخت و به همين دليل اين منطقه به اقدسيه معروف شد.

جماران

زمينهاي جماران متعلق به سيد محمد باقر جماراني از روحانيان معروف در زمان ناصر الدين شاه بوده است. برخي از اهالي معتقدند كه در كوههاي اين محله از قديم مار فراوان بوده و مارگيران براي گرفتن مار به اين ده مي آمدند و دليل نامگذاري اين منطقه نيز همين بوده است و عده اي هم معتقدند كه جمر و كمر به معني سنگ بزرگ است و چون از اين مكان سنگ‌هاي بزرگ به دست مي آمده ‌است‌، آن‌جا را جمران‌، يعني محل به‌دست آمدن جمر ناميده‌اند.

پل رومي

پل رومي در واقع پل كوچكي بوده كه دو سفارت روسيه و تركيه را هم متصل مي كرده است. عده‌اي هم معتقدند كه نام پل از مولانا جلال‌الدين رومي گرفته‌شده است‌.

جواديه (در جنوب تهران)

بسياري از زمينهاي جواديه متعلق به آقاي فرد دانش بوده است كه اهالي محل به او جواد آقا بزرگ لقب داده بودند.. مسجد جامعي نيز توسط جواد آقا بزرگ در اين منطقه بنا نهاده است كه به نام مسجد فردانش هم معروف است..

داوديه (بين ميرداماد و ظفر)

ميرزا آقاخان نوري صدر اعظم اين اراضي را براي پسرش‌، ميرزا داودخان‌، خريد و آن را توسعه داد. اين منطقه در ابتدا ارغوانيه نام داشت و بعدها به دليل ذكر شده داوديه نام گرفت‌.

دركه

اگر چه هنوز دليل اصلي نامگذاري اين محل مشخص نيست اما برخي آنرا مرتبط به نوعي كفش براي حركت در برف كه در اين منطقه استفاده مي شده و به زبان اصلي «درگ» ناميده مي شده است دانسته اند.
دزاشيب (در نزديكي تجريش)

روايت شده است كه قلعه بزرگي در اين منطقه به نام « آشِب » وجود داشته است و در گذشته نيز به اين منطقه دزآشوب و دزج سفلي و در لهجه محلي ددرشو ميگفتند.

زرگنده

احتمالا دليل نامگذاري اين محل كشف سكه ها و اشياء قيمتي در اين محل بوده است. در گذشته اين منطقه ييلاق كاركنان روسيه بوده است.

قلهك

كلمه قلهك از دو كلمه "قله‌" و "ك‌" تشكيل شده است كه قله معرب كلمه كله‌، مخفف كلات به معناي قلعه است‌. عقيده اهالي بر اين است كه به دليل اهميت آبادي قلهك كه سه راه گذرگاه‌هاي لشگرك‌، ونك و شميران بوده است‌، به آن( قله- هك) گفته شده است‌.

كامرانيه

زمين‌هاي اين منطقه ابتدا به ميرزا سعيدخان‌، وزير امور خارجه‌تعلق داشت، و سپس كامران ميرزا پسربزرگ ناصرالدين شاه‌، با خريد زمين‌هاي حصاربوعلي‌، جماران و نياوران‌، اهالي منطقه را مجبور به ترك زمين‌ها كرد و سپس آن جا را كامرانيه ناميد.

محموديه ( بين پارك وي و تجريش يا وليعصر تا ولنجك)

در اين منطقه باغي بوده است كه متعلق به حاج ميرزا آقاسي بوده است و چون نام او عباس بوده آنرا عباسيه ميگفتند. سپس علاءالدوله اين باغ بزرگ را از دولت خريد و به نام پسرش‌، محمودخان احتشام‌السلطنه‌، محموديه ناميد.

نياوران

نام قديم اين منطقه گردوي بوده است و برخي معتقدند در زمان ناصرالدين شاه نام اين ده به نياوران تغيير كرده است به اين ترتيب كه نياوران مركب از "نيا" (حد، عظمت و قدرت‌) ؛"ور" (صاحب‌) و "ان‌" علامت نسبت است و در مجموع يعني كاخ داراي عظمت‌.

ونك
نام ونك تشكيل شده است از دو حرف (ون‌) به نام درخت و حرف (ك)كه به صورت صفت ظاهر مي‌شود.

يوسف آباد

منطقه يوسف آباد را ميرزا يوسف آشتياني مستوفي‌الممالك در شمال غربي دارالخلافه ناصري احداث كرد و به نام خود، يوسف آباد ناميد.

پل چوبي

قبل از اين كه شهر تهران به شكل امروزي خود درآيد، دور شهر دروازه هايي بنا شده بود تا دفاع از شهر ممكن باشد. يكي از اين دروازه‌ها، دروازه شميران بود با خندق‌هايي پر از آب در اطرافش كه براي عبور از آن‌، از پلي چوبي استفاده مي‌شد. امروزه از اين دروازه و آن خندق پر از آب اثري نيست‌، اما اين محل همچنان به نام پل چوبي معروف است.

شميران

نظريات مختلفي درباره اين نام شميران وجود دارد. يكي از مطرح ترين دلايل عنوان شده تركيب دو كلمه سمي يا شمي به معناي سرد و « ران » به معناي جايگاه است و در واقع شميران به معناي جاي سرد است. به همين ترتيب نيز تهران به معناي جاي گرم است.
همچنين در نظريه ديگري به دليل وجود قلعه نظامي در اين منطقه به آن شميران مي گفتند و همچنين برخي نيز معتقدند كه‌ يكي از نه ولايت ري را شمع ايران ميگفتند كه بعدها به شميران تبديل شده است.

گيشا

نام گيشا كه در ابتدا كيشا بوده است برگرفته از نام دو بنيانگذار اين منطقه (كينژاد و شاپوري) ميباشد.

منيريه (در جنوب وليعصر)

منيريه در زمان قاجار يكي از محله هاي اعيان نشين تهران بوده و گفته شده نام آن از نام زن كامران‌ميرزا، يكي از صاحب ‌منصبان قاجار، به نام منير گرفته شده‌است 

تپه هاي باستاني سيلك:

پس از فرونشستن آب درياچه مركزي و خشك شدن تدريجي آن، ساكنان اطراف آن مجبور شدند نواحي حاصلخيزي مانند اطراف فين كه همان منطقه «سيلك» باشد را جهت زندگي كردن و سكونت اختيار كنند، ولي اين قدمت تا پيش از شصت سال پيش همچنان ناشناخته بود تا اينكه بر اساس بررسي هاي علمي پروفسور گريشمن در سال 1311 ش (1933 م) قدمت آثار به جا مانده در اين تپه ها به هزاره پنجم تا اول قبل از ميلاد منسوب گرديد. آثاري از اين تپه ها در موزه هاي لوور فرانسه، ملي ايران و باغ فين موجود مي باشد.
اين تپه در مغرب مسير كاشان- فين و در مجاورت جاده قرار دارد. سيلك در حال حاضر مشتمل بر يك تپه شمالي و يك تپه جنوبي است كه به فاصله 500 متر از يكديگر قرار دارند. و در جلو اين تپه ها گورستانهائي از انسانهاي ماقبل تاريخ وجود دارد

باغ فين

بناي اوليه باغ فين به قبل از اسلام و با تمدن سيلك پيوند خورده است كه تمدن سيلك نيز پيوندي ناگسستني با چشمه جوشقاني دارد كه در بالاي باغ جاري است، و به چشمه سليمانيه معروف است و از ديرباز همچنان در آبادي منطقه فين موثر بوده است.
از زمانهائي بس دور در پائين اين چشمه باغي وجود داشته است كه كمي پائينتر از باغ فعلي بوده و بر اثر زلزله اي كه در سال 982 ه.ق روي داد باغ به كلي ويران شد كه به دستور شاه عباس صفوي بعد از سال 1000 ه.ق باغي در مكان فعلي كه در حقيقت قسمتي از باغ قديمي بود ساخته شد.از سال 1135 قمري بعد از حمله افاغنه آباداني باغ به ركود گرائيد ولي با دستور كريم خان زند به خصوص با ساختن عمارت كه به نام «خلوت كريم خاني» در ضلع جنوبي باغ واقع است باغ فين روي به آباداني گذاشت ولي با زلزله معروف سال 1192 قمري باغ فين نيز آسيب كلي ديد،كه پس از آن يعني از سال 1200 قمري و با روي كار آمدن سلسله قاجار به خصوص با دستور فتحعلي شاه به مرمت و عمارت، باغ جاني دوباره گرفت كه ساختمان شتر گلوي فتحعلي شاهي در ضلع جنوب غربي باغ و حمام سلطنتي بزرگ كه در مجاورت حمام اوليه ساخته شد از آثار آن مي باشد. ولي با تبعيد صدر اعظم مقتدر ايران يعني اميركبير و سپس شهادت آن رادمرد در اين باغ، اين آباداني روي به ويراني نهاد.

با آغاز مشروطيت به جهت وضع دفاعي بناي باغ، اين مكان پناهگاه اشرار و ياغيان گشت و در مدت 14 سال ياغيان مصالح و اشياء گرانبهاي آن را به يغما برده و به تخريب باغ پرداختند. پس از ختم غائله اشرار، به مرمت باغ پرداخته شد. از وقايع مهم تاريخ در اين باغ مي توان به جشن تاج گذاري رسمي شاه اسماعيل صفوي و نيز قتل ميرزا تقي خان امير كبير در اين باغ اشاره كرد.

سردرب، ديوار و برج ها

مجموعه باغ فين حدود 25000 متر مربع مساحت دارد كه در بدو ورود به اين مجموعه ، با ساختمان رفيع سردرب ورودي باغ برخورد مي كنيم. اين قسمت از باغ در دوره صفويه بنا گذاشته شده است اين بنا داراي دو طبقه كه طبقه تحتاني شامل هشتي و دالان ورودي به باغ با اتاقهاي جانبي و طبقه فوقاني شامل سالن وسيع و زيبائي است كه داراي چشم انداز خوبي بر اطراف و از جمله بر باغ دارد و داراي درهاي مشبك و زيبائي است.
در اطراف باغ از جمله در طرفين سردر، ديواري به ارتفاع پنج و شش متر و هفت برج ديده مي شود.

شترگلوي عباسي

پس از ورود به باغ و گذشتن از خيابان مصفائي كه در وسط آن نهر آب زيبائي كه هميشه آب از فواره هاي فيروزه اي آن در فوران است و درختان سرو بسيار زيبائي در دو طرف آن سر بفلك كشيده است؛ اولين ساختماني كه جلب توجه مي كند شتر گلوي عباسي است كه به دستور شاه عباس بزرگ ساخته شده است. در جلوي اين بنا حوض وسيعي ديده مي شود و در پشت اين بنا نيز حوضچه اي قرار دارد كه از كف آن آب فوران مي كند، اين بنا در دو طبقه و به گونه اي ساخته شده كه از هر طرف باغ مي توان به آن وارد شد، در ميان اين ساختمان نيز حوضچه اي است كه آب چشمه با طرح جالبي (موسوم به شتر گلو) در آن فوران مي كند. بر روي ديوارها و سقف اين بنا آثار نقاشي دوره صفوي با تصاويري از شكارگاه و شاهزادگان مي باشد، اين ساختمان قبلا به صورت سه طبقه و طبقه بالاي آن به صورت كلاه فرنگي بوده است.

شتر گلوي فتحعلي شاهي

اين بنا كه در جنوب باغ واقع است به دستور فتحعلي شاه ساخته شده و شامل شترگلو و صفه مجاور و داراي دو حيات خلوت در قسمت شرق و غرب آن است كه كف صفه كلا از سنگ مرمر مفروش بوده و سقف آن به طرز جالبي نقاشي شده است كه هنوز قسمتهائي از آن ديده مي شود. كتيبه نستعليق زيباي دور تا دور صفه مجاور حوض به خط محمد تقي حسيني كاشاني از خوشنويسان معروف اوايل دوره قاجار است.
اندروني كريم خاني و اتاق شاه نشين.

اين بناها مجموعه مسكوني است كه در جنوب باغ و در مغرب شترگلوي فتحعلي شاهي قرار دارد و در سال 1176 قمري به دستور كريم خان زند و به همت آقا سليم آراني حاكم وقت كاشان، ساخته شده و شامل چندين اتاق تو در تو و حياط و باغچه اي كوچك است كه گفته مي شود اميركبير به مدت 40 روز در اين ساختمان زندگي كرده است. در مقابل اتاق شاه نشين حوضچه زيبائي ساخته شده است كه داراي منافذ متعدد و منظمي است كه آب چشمه سليمانيه فين به طرز جالبي در آن فوران مي كند.

    اندروني كريم خاني و اتاق شاه نشين

اين بناها مجموعه مسكوني است كه در جنوب باغ و در مغرب شترگلوي فتحعلي شاهي قرار دارد و در سال 1176 قمري به دستور كريم خان زند و به همت آقا سليم آراني حاكم وقت كاشان، ساخته شده و شامل چندين اتاق تو در تو و حياط و باغچه اي كوچك است كه گفته مي شود اميركبير به مدت 40 روز در اين ساختمان زندگي كرده است. در مقابل اتاق شاه نشين حوضچه زيبائي ساخته شده است كه داراي منافذ متعدد و منظمي است كه آب چشمه سليمانيه فين به طرز جالبي در آن فوران مي كند.

حمام ها(حمام كوچك و بزرگ)

در قسمت جنوبي باغ، دو حمام وجود دارد كه به حمام كوچك و بزرگ معروف است، حمام كوچك از آثار دوره صفويه و همراه با بناي اوليه باغ فين بنا گذاشته شده است و حمام بزرگ در دوران قاجاريه به وسيله فتحعلي شاه ساخته شده است. حمام بزرگ مخصوص امرا و حمام كوچك اختصاص به استفاده خدام داشته است.
در هر يك از حمام ها قسمتهائي شامل: ورودي، گرمخانه، آبنما، خزينه، محل نظافت، سربينه (رختكن) به چشم مي خورد. كانالهائي جهت تعويض آب خزينه ها و حوضچه ها دركف حمام ها وجود دارد. ديوار حمامها با عايق رطوبتي مخصوصي- ماسه آهك يا ساروج – پوشانيده شده است. اميركبير در گرمخانه حمام كوچك و دركنار حوض مرمريني كه در ميان گرمخانه وجود دارد به قتل رسيد.

چشمه سليمانيه

اين چشمه كه منسوب به حضرت سليمان پيغمبر (ص) ميباشد، در پشت باغ فين و در قسمت غربي آن واقع است و آباداني باغ فين مديون آب اين چشمه است. نبايد هنر منحصر به فرد جريان سازي آب چشمه را در باغ فين فراموش كنيم، به طوري كه به اين منظور از اختلاف سطح و شيب زمين باغ جهت فوران آب در شتر گلوها و فواره ها با ظرافت خاصي استفاده شده است و همچنين با پله پله كردن، سرعت بخشيدن و پرسروصدا كردن جريان آب هنرنمائي خوبي در اين زمينه صورت گرفته است.
بر روي مظهر چشمه، ساختماني بنا گرديده كه ساختمان قسمت شرقي آن در زمان شاه سليمان صفوي و بخش غربي در سال 1329 شمسي توسط بازرگانان كاشاني با الهام از معماري دوره ساساني ساخته شده است.

مدرسه آقا بزرگ

   اين بنا در خيابان فاضل نراقي واقع مي باشد. ساختمان اين مدرسه مربوط است به دوره قاجاريه كه با سرمايه شخصي به نام حاج محمد تقي خانبان طي سالهاي 1250 تا1260 قمري جهت استفاده نمازجماعت ودرس وبحث داماد خود ملا مهدي نراقي دوم ، برادر ملا احمد نراقي ملقب به آقابزرگ بناشده و بدين نام معروف گرديده است . معماراين بنا شخصي به نام استاد حاج شعبان بوده است.
تمامي بنا از جمله گنبد اين مدرسه كه جزو بزرگترين گنبدهاي آجري است باآجر ساخته شده وتزيينات بكار رفته شده در اين بنا عبارت است از: كاشيكاري ،آجركاري، كتيبه هاي نفيس گچي و كاشي ، مقرنس كاري، خطاطي ثلث و نستعليق ونقاشي، كه نقاشي اين مدرسه توسط استاد محمد باقر قمصري صورت گرفته است. كتيبه هاي خطوط مسجد توسط اساتيد برجسته خوشنويس كاشان من جمله:محمد ابراهيم ( جد خاندان معارفي كاشان) توسط محمد حسين( جد خاندان اديب ) وبسمله هاي طغري توسط سيد صادق كاشاني نوشته شده است.
در بدو ورود به مدرسه مقرنس هاي گچي ونقاشي سردر و كاشي هاي الوان به كار رفته است درطرفين درگاه وديوارهاي جلو خان و كتيبه هاي بالاي سردر، تختگاه وظرافتي كه در ساخت درب ورودي بكار رفته جلب توجه مي نمايد. سپس هشتي بسيار زيبا وسقف آن كه با آجر و كاشي مقرنس تزيين گرديده مورد توجه قرار مي گيرد، پس ازهشتي باعبوراز دو دالان مسقف عريض ، به صحن مدرسه دست مي يابيم كه درميان اين دوراهرو ، دوشبستان زمستاني و تابستاني در دو طبقه قرار دارد. درقسمت سردرب، چهاربالا خانه ساخته شده است كه درطرفين سردرب دوبادگير ديده ميشود كه اين بادگيرها باهدايت هواي مطبوع به شبستان تحتاني ( تابستاني ) وبه زيرزميني كه زيرشبستانها قرار دارد ، تابستان گرم كوير را براي ساكنان اين بنا قابل تحمل ودلپذير مي سازد. پس از ورود به محوطه مدرسه درصحن فوقاني وتحتاني وحجره هاي محل سكونت طلاب وگنبد آجري باشكوه وگلدسته هاي دوطرف آن خودنمايي مي كند.علاوه براين، دوحياط خلوت، آب انبار بزرگ، شبستان ديگري در پشت گنبد ، ساختمان مسجدي كه در جنب گنبد واقع است و محراب كاشيكاري واقع درشبستان جنب گنبد كه درحقيقت مجموعه اي است ازهنرهاي معماري: كاشيكاري، گچ بري، كتيبه نويسي، مقرنس كاري ونقاشي، ازجمله متعلقات اين بناي عظيم است . درقسمت شمالي اين بنا، بقعه اي معروف به خواجه تاج الدين قرار دارد. اصل اين بنامربوط به قرن ششم مي باشد.
 

مجموعه تاريخي بازار

   يكي از اهم آثار تاريخي و ديدني كاشان، مجموعه تاريخي بازار است كه از تقاطع خيابان باباافضل و ميدان كمال الملك تا حدود دروازه دولت ادامه دارد.

قدمت بازار را مربوط به دوران سلجوقي ميدانند، لكن دوران اوج رواج بازار مربوط به زمان صفويه وبه خصوص دوران شاه عباس اول است. غالب سياحان و جهانگرداني كه در عصر صفويه و همچنين قاجاريه به ايران آمده و از كاشان هم ديدار كرده اند عظمت و شكوه و روايي بازار كاشان را ستايش كرده اند.

در مجموعه تاريخي بازار علاوه بر راسته بازارهاي اصلي نظير: مسگرها، زرگرها، كفاش ها، بزازها و بازارچه هاي ميانچال، ملك، ضرابخانه و رنگرزها، مساجد، بقاع، كاروانسراها، تيمچه ها، حمام ها و آب انبارهاي متعدد و مختلفي وجود دارد كه هر يك از آنها در دوره خاص ساخته شده است.چنانچه از طرف ميدان تاريخي فيض و از جلوخان مسجد زيبا و تاريخي ميرعماد وارد بازار شويم در سمت شرقي، بازار مسگرها مشتمل بر كاروانسراي ذغالي ها (888 ه.ق) و كاروانسراي ميرپنج و سراي غفارپور و مسجد و حسينيه رباط قرار گرفته است. تا چندين سال قبل با ورود به بازار مسگرها، صداي آهنگين پتكهاي مسگران گوشها را نوازش مي كرد ولي با جايگزين شدن فلزات سبك در ساخت ظروف خانگي و بي رونق شدن صنعت مسگري سنتي، اين بازار چهره اي متفاوت يافته است.
از سمت غرب كه به بازار وارد شويم از ابتداي بازار تا انتهاي آن كه بازارچه پانخل ناميده مي شود بناهاي زيبا و تاريخي زير را در مجموعه بازار ديدن خواهيم نمود: كاروانسراي گمرك، كاروانسراي نو، سراي نراقي ها، حمام خان، سراي زركشها، سراي قمي ها، قيصريه، سراي آب انبار، سراي چهارگوش، تيمچه حاج محمد صادق، تيمچه معروف زيبا و ديدني امين الدوله، مدرسه و مسجد ميانچال       ( آيت الله العظمي مدني –ره-)، مسجد تبريزي ها، سراي ملك، تيمچه سيد آقا(برقي)، مسجد كفش دوزها، زيارت درب زنجير، آب انبار درب زنجير، مدرسه و مسجد امام خميني –ره-(سلطاني سابق)، زيارت شاه سليمان، آب انبار گذر نو، مسجد گذر نو، حمام گذر نو، حسينيه پانخل و بقعه امام زاده قاسم. ضمنا مراكز مختلف فرش فروشي و صنايع دستي و سوغات كاشان نيز در بازار وجود دارد.
 

  مدرسه امام خميني (ره)

اين مدرسه به دستور فتحعلي شاه قاجار در سالهاي 1221 تا 1229 قمري و توسط معماري به نام محمد شفيع ساخته شده است. اين مدرسه به سبك مدارس چهارباغ و صدر اصفهان ساخته شده و در جنب مجموعه بازار كاشان بنا گرديده است. در بدو ورود به بنا سردر كه با اسلوب جالبي كاشي كاري گرديده است مشاهده مي گردد و سپس وارد هشتي ورودي مدرسه مي شويم كه به وسيله دو راهرو مي توان به صحن وارد شد، از اين هشتي كه در مشرق بنا واقع است مي توان بناي عظيم گنبد آجري دو پوششه كه در غرب مدرسه است را مشاهده كرد. در بالاي هشتي سردر بناي جالب و ديدني ماذنه مشاهده مي شود. فضاي صحن مدرسه را درختان كاج پوشانده است و در ميان صحن آبنماي بزرگ مدرسه به خوبي جلوه نمائي مي كند، در اطراف صحن غالب بر پنجاه حجره جهت سكونت طلاب ساخته شده است.
تزئينات اين مدرسه شامل كتيبه هاي گچي و و كاشي كاري هفت رنگ به خصوص در محرابي كه زير گنبد واقع است و مقرنس هاي زيباي گچي در جبهه سردر و گنبد، مي باشد. 

تيمچه امين الدوله

اين بنا كه در يكي از نقاط مركزي بازار (ميانچال) قرار دارد متعلق به دوره قاجاريه است كه به دستور يكي از رجال نامدار عصر قاجار به نام فرخ خان غفاري ملقب به امين الدوله و با معماري استاد علي مريم، در اواخر قرن سيزدهم قمري (1285) ساخته شده است. اين بناي باشكوه در سه طبقه و با طول و عرض زياد بنا گرديده و ارتفاع گنبد آن نيز مورد توجه مي باشد. همه ساله در ايام سوگواري حضرت اباعبدالله الحسين (ع) اين تيمچه ميعادگاه گروه ها و هيات مذهبي عزادار كاشان مي باشد. 

مسجد و ميدان ميرعماد (سنگ)

بناي اوليه مسجد ميرعماد مربوط است به قرون ششم و هفتم قمري، و مويد اين مطلب محراب گرانبهائي است كه جهت اين مسجد در سال 623 هجري توسط يكي از هنرمندان كاشاني از خاندان معروف ابوطاهر و با هنرمندي حسن بن عربشاه ساخته شده و هم اكنون در موزه برلن نگهداري مي شود.در دوران مغول و در نيمه دوم قرن نهم قمري (868) شخصي به نام خواجه عمادالدين شبلي شرواني در ابتداي بازار قديم، ميدان وسيعي را احداث نمود و در اطراف آن ابنيه وعمارتهاي عالي از جمله مسجد و كاروانسرا و دارالشفاء و خانقاه بنا نمود كه از آن مجموعه عظيم فقط از ميدان و مسجد آن اثري باقي است. در شمال ميدان در ابتداي خيابان جديدالاحداث آرامگاه خواجه عمادالدين وجود داشته كه فعلا از آن بنا فقط سنگ تاريخ قبر خواجه عماد باقي مانده است.اين مسجد داراي سردري زيبا و منحصر به فرد مي باشد كه تزئينات معماري آن در نوع خود بي نظير است و در آن مقرنس هاي گچي با حالتي زيبا همراه با نقاشيهائي با آب رنگ تزئين شده است كه در كتيبه سردر، باني و سال احداث بنا مشخص گرديده است.قسمتهاي مهم اين بنا شامل: جلو خان مسجد- كه راسته اصلي بازار بزرگ كاشان از جلو خان مسجد ميدان آغاز مي گردد-، سردر با كتيبه تاريخي، هشتي ورودي، سنگاب، چند شبستان، گنبد آجري، آب انبار، منبر كاشي معرق، كتبيه ها (سنگ نوشته ها) ي تاريخي؛ شامل يازده حكم يا فرمان تاريخي مي باشد، توجه به احكام تاريخي اين سنگ نوشته ها اهميت تاريخي اين مكان را در اوضاع اجتماعي كاشان جلوه گر مي سازد. بر روي اين سنگ نوشته ها فراميني از شاهان صفوي مبني بر رعايت عدالت در كسب، رعايت حقوق كشاورزان، رعايت حقوق شهروندان، معافيت از پرداخت ماليات در ماه مبارك رمضان، ممنوع كردن قماربازي و فروش مواد مخدر و ... ديده مي شود. 

 مسجد جامع

اين بنا واقع در خيابان باباافضل ومربوط به قرنهاي اوليه اسلامي است كه از ديگر بناهاي تاريخي كاشان داراي قدمت بيشتري است.
اين بنا داراي مناره آجري زيبائي است كه داراي كتيبه آجري و به خط كوفي و داراي تاريخ 466 ه.ق است كه نشان دهنده اهميت و اعتبار مسجد در دوره سلجوقيان مي باشد.
در لايه برداري هاي اخير از گچ بريهاي محراب عصر سلجوقي، آثار و تزئيناتي متعلق به دوره آل بويه كشف و شناسائي شده است.در شبستان تابستاني اين بناكه در زير شبستان زمستاني قرار دارد طرحهاي بسيار زيباي كاشيكاري ديده مي شود و در كف اين شبستان آثاري از كوره هاي پخت ظروف چيني به وسيله كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي كشف گرديده است. اين بنا داراي گنبدي آجري است كه احتمالا پس از زلزله معروف سال 1192 ه.ق كه مسجد آسيب فراوان ديد به وسيله عبدالرزاق خان كاشي به صورت اساسي تعمير گرديده است و اين موضوع در كتيبه خط ثلث در زير گنبد مسجد به سال 1207 ه.ق مشخص گرديده است.

جاذبه‌هاي شهر كاشان و پيرامون

موقعيت جغرافيايي و شرايط آب و هوايي و سرزميني منطقه كاشان باعث ايجاد شرايط ويژه‌اي براي سكونت و فعاليت شده است كه عينيت كالبدي و سرزميني آن در پيوند بين محيط طبيعي و گروه انسانها، جاذبه‌هاي گردشگري متنوعي را پديد آورده است كه برخي از آنها عبارتند از:

جاذبه‌هاي طبيعي:

وجود زمينه‌هاي كوهنوردي، غرنوردي و چشم‌اندازها و مناظر زيبا در دامنه‌ها و ارتفاعات كركس. وجود دره‌هاي سرسبز، پرآب، خوش آب و هوا با سكونتگاههايي با معماري خاص در دل كوههاي كركس. وجود كوير مركزي ايران با ويژگيهاي منحصر به فرد. دارا بودن موقعيت ويژه براي ستاره‌شناسي حرفه‌اي و آماتوري. وجود چشمه‌هاي زيبا و كاريزهاي ايجاد شده در طول زمان توسط ساكنين.

جاذبه‌هاي مذهبي :

وجود امامزاده‌ها و اماكن مذهبي و آرامگاههاي مشاهير به سبب موقعيت ارتباطي ـ تاريخي منطقه از يك سو و غني‌بودن شهر و منطقه از علما و هنرمندان و شاعران و بزرگان ديني.
اجراي ويژه مراسم مذهبي در نقاط مختلف.

جاذبه‌هاي معماري ـ تاريخي:

وجود خانه‌هاي با ارزش، مساجد، آب انبارها، بازار تاريخي، باغ فين، تپه سيلك و حصار تاريخي

جاذبه‌هاي هنري:

وجود آثار هنري متنوع و زياد مانند گچ‌بريها، كنده‌كاريها، نقشه‌كشي قالي، قالي‌بافي، رنگرزي و نقاشي.

    جاذبه‌هاي فولكوريك و فرهنگ عامه:

حاكميت فرهنگ غني و ارزشهاي ديني و ملي برگزاري مراسم گوناگون به منظور گراميداشت اعياد و مراسم ملي و مذهبي.

جاذبه‌هاي سكونتگاهي:

از جمله نقاط جمعيتي كه هر يك با ويژگيهاي خود پذيراي اهالي منطقه و گردشگران در ايام مختلف سال هستند.

مراسم قالي شويان

يكي از سنن ديرين مردم فين كاشان، از قرون اوليه اسلامي تاكنون، مراسمي است به نام «قالي شويان» كه در نزديك ترين جمعه به روز 17 مهر ماه در مشهد اردهال كاشان به ياد شهادت سلطان علي فرزند امام محمدباقر (ع) برگزار مي شود.

از چند روز قبل، سيل جمعيت از قبيل پير، جوان، زن و مرد براي شركت در اين آيين به مشهد اردهال هجوم مي آورند.
در صبح اين روز هزاران تن از فيني هاي چوب به دست (اهالي فين كاشان) در محل چشمه ي آبي كه در كنار بقعه شاهزاده سلطان حسين قرار دارد (محل شستن قالي) گرد هم مي آيند و با شعار ياحسين ياحسين به طرف مرقد سلطان علي بن محمدباقر (ع) حركت مي كنند و در صحن «صفا» همراه با سايرين و با حضور چند تن از علماء و شخصيتهاي مذهبي مراسم را با تلاوت آياتي چند از قرآن مجيد آغاز مي كنند. در ادامه مردم به نوحه خواني و عزاداري مي پردازند و پس از دقايقي چند فيني هاي چوب به دست يكي از قالي هاي داخل حرم را جهت شستن از خدام امامزاده تحويل مي گيرند. سپس قالي را لوله كرده و بر دوش مي كشند و با حمايت چوبهاي خود آن را از صحن «صفا» خارج مي نمايند و در حالي كه الم و كتل هايي در جلو حمل مي نمايند حسين حسين گويان، قالي را به طرف چشمه آبي كه در كنار بقعه شاهزاده سلطان حسين روان است مي برند. سپس قالي شويان قالي را به آب انداخته، چوبهاي خود را به آب زده و قالي را خيس مي كنند و بعد از دقايقي چند در حالي كه قالي خيس را در پناه چوبهاي خود سر دست گرفته اند حسين حسين گويان به طرف محل برگزاري مراسم «مرقد سلطان علي بن محمدباقر (ع) » برمي گردند و در «ايوان سرداري» (در ورودي حرم) به خدام تحويل مي دهند. هنگام تحويل قالي مراسم به اوج خود مي رسد. قالي شويان يك پارچه شور و هيجان بر سر و روي خود مي زنند. زيرا دلشان رضا نمي دهد كه قالي را تحويل دهند و پس از دقايقي عزاداري مراسم پايان مي پذيرد.
اين قالي سمبل جنازه مطهر امامزاده است و قالي شويان همانند جسدي كه مي خواهند به خاك بسپارند دل نمي پوشند كه قالي را (جنازه را) تحويل دهند. در طول مراسم حمل قالي غير از اهالي فين هيچ كس ديگري حق دست زدن به قالي را ندارد و تنها با عزاداري و سينه زني مي توانند جمع قالي شويان را همراهي كنند.

 كاشان به مثال مثنوي هفتاد من و داستاني بي پايان است. مكانهاي توريستي و نيز جذاب ديگري در اين شهر وجود دارد كه ما در اينجا تنها به ذكر نام آنها بسنده مي كنيم:

بقعه حبيب بن موسي
بقعه پنجه شاه
بقعه مير نشانه
بقعه ابولؤلؤ
بقعه هلال بن علي
بقعه بابا افضل كاشاني
بقعه سلطان علي بن محمد باقر مشهد اردهال
بقعه امامزاده پيرداوود
بقعه امامزاده محمد صانع و محمد اسماعيل
مجموعه باباولي
مجموعه خان
مجموعه حاج سيد حسين عطار
قمصر
خانه عامريها
خانه عباسيان
خانه صالح
تيمچه ملك التجار
قلعه جلالي
مسجد ميرعماد
منار زين الدين
مسجد تبريزيها
بقعه خواجه تاج الدين
بقعه شاه يلان
بقعه سلطان مير احمد
حمام سلطان مير احمد
آتشكده نياسر

گنبد كاووس يا گنبد قابوس يك بناي تاريخي متعلق به بيش از هزار سال پيش است كه در گنبد كاووس، شمال شرقي ايران (استان گلستان) قرار دارد.

اين برج يكي از آثار باستاني ايران بوده و در شمار بزرگ‌ترين مفاخر معماري سده چهارم هجري محسوب مي گردد كه در سال 397 هجري قمري برابر با 375 هجري شمسي به دستور شمس المعالي قابوس بن وشمگير آل زيار(فرمانرواي شهر جرجان پايتخت پادشاهان آن ديار) جهت آرامگاه شخصي وي بنا گرديده است.

باغ كلات نادري و زيباييهاي طبيعت كلات

باغ كلات نادري در شهر كلات، شمال شرقي مشهد، در بستري كوهستاني، در ميان دو رشته كوه در استان خراسان رضوي قرار گرفته است. راه مشهد به كلات، مدام چهره عوض مي‌كند. گاه تو را بر ستيغ كوه مي‌برد و گاه به ژرفاي دره ؛ گاه خشكي تپه ماهورها را پيش رويت مي‌گذارد ؛ گاه از ميان درختان انبوه گذرت مي‌دهد و گاه آبي آسمان را در آيينه شاليزار قاب مي‌گيرد.